Özet

Giriş: Bu çok merkezli çalışmada, katılan hastanelerdeki sağlık personeli [enfeksiyon kontrol hemşiresi (EKH), hemşire ve personel] yeterliliğinin analiz edilmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntemler: Çalışmaya toplam yedi bölge, 22 şehirden yoğun bakım ünitesi (YBÜ) bulunan 41 merkez katıldı. Enfeksiyon kontrol hemşiresi sayısı, YBÜ"lerdeki hemşire ve yardımcı sağlık personeli işgücü, toplam yoğun bakım yatak sayısı ve dolu yoğun bakım yatak sayısı dört farklı günde [ikisi yaz mevsimi izin döneminde (27 ve 31 Ağustos 2016), ikisi sonbaharda (12 ve 15 Ekim 2016)] değerlendirildi. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı (TCSB) standartlarına göre hemşire başına düşen maksimum hasta sayısının birinci basamak YBÜ"lerde beş, ikinci basamak YBÜ"lerde üç ve üçüncü basamak YBÜ"lerde iki olması gerekmektedir. Yardımcı sağlık personeli için belirlenmiş bir standart yoktur. Buna karşı TCSB standartlarına göre 150 yatağa bir EKH"nin mevcut olması gerekmektedir.

Bulgular: Toplam YBÜ sayısı, yoğun bakım yatak sayısı ve EKH sayısı sırasıyla 214, 2377 ve 111 olarak saptandı. Enfeksiyon kontrol hemşiresi sayısı 41 merkezden sadece 12"sinde yeterliydi. Yoğun bakım deneyimi bir yıldan az olan hemşire oranı; birinci basamak YBÜ"lerde %19, ikinci basamak YBÜ"lerde %25, üçüncü basamak YBÜ"lerde %24 idi. Hemşire başına düşen hasta sayısı; birinci basamak YBÜ"lerde genellikle beş ve altındaydı, ancak üçüncü basamak YBÜ"lerde genellikle ikinin üstünde olduğu saptandı. Diğer sağlık personelleri başına düşen hasta sayısı mesai içi minimum 3,8 ve maksimum 4,9; mesai dışı ise minimum 5,0 maksimum 7,7 idi. Üçüncü, ikinci ve birinci basamak YBÜ"lerde hemşire sayısı yeterli ve yetersiz üniteler çok gözlü kikare testi ile karşılaştırıldığında yaz hafta sonu/gece dışında hepsinde p<0,0001 idi, yaz dönemi hafta sonu/gece ölçümünde ise p=0,002 idi.

Sonuç: Verilerimiz ülkemizdeki EKH sayısının oldukça yetersiz olduğunu, buna paralel olarak özellikle üçüncü basamak YBÜ"lerde sağlık personeli sayısının yetersiz ve yaklaşık ¼"inin nispeten deneyimsiz olduğunu ortaya koymaktadır. Türk sağlık sisteminin yeterli hemşire istihdamı için gerekli düzenlemeleri acil bir şekilde işleme koyması önerilir.